Μοντιλιάνι, Αμεντέο

(Amedeo Modigliani, Λιβόρνο 1884 – Παρίσι 1920). Ιταλός ζωγράφος και γλύπτης, από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της σύγχρονης τέχνης. Μαθητής του Γκουλιέλμο Μικέλι, επίγονου των κηλιδογράφων, ύστερα από μια σύντομη περίοδο σπουδών στη γενέτειρά του (κατά την οποία άρχισε να υφίσταται την επίδραση των προραφαηλικών) και ταξιδιών στη Ρώμη και στη Βενετία, εγκαταστάθηκε το 1906 στο Παρίσι. Εκεί επικρατούσε τότε ο φωβισμός, ενώ ο κυβισμός μόλις άρχιζε να αναπτύσσεται. Το γενικό ενδιαφέρον για την τέχνη των νέγρων και η γλυπτική του Μπρανκούζι ώθησαν τον Μ. σε μερικές γλυπτικές αναζητήσεις σε πέτρα, που μαζί με τα πολυάριθμα σχέδια των Καρυάτιδων, εμπνευσμένα από τα αγαλματίδια της Ακτής του Ελεφαντοστού και ίσως από τη γοτθική γλυπτική, αποτέλεσαν τη βάση των μελλοντικών εξελίξεων του καλλιτέχνη. Περίπου το 1915 η προσωπικότητα του Μ. είχε εντελώς διαμορφωθεί· εγκαταλείποντας τη γλυπτική δημιούργησε πολλά σχέδια και ζωγραφικούς πίνακες με ανθρώπινες μορφές (ιδιαίτερα γυναικεία γυμνά και προσωπογραφίες) φανερώνοντας με τα σχήματα και την οξύτητα της ψυχολογικής αλλά κάπως παθητικής ερμηνείας ότι είχε αφομοιώσει τα διδάγματα του Σεζάν («Οι νεόνυμφοι», 1915· «Το παχύ παιδί», 1915· «Η όμορφη νοικοκυρά», 1915· «Προσωπογραφία του Πολ Γκιγιόμ», 1916· «Προσωπογραφία του Ζαν Κοκτό», 1916· «Κορίτσι ντυμένο στα γαλάζια», 1917· «Μαρία», 1917). Ύστερα από αυτή τη φάση προσανατολίστηκε σε μια μεγαλύτερη σχηματοποίηση, που έδωσε τα καλύτερα αποτελέσματά της στα γυμνά με τον έντονο, συνταρακτικό ερωτισμό και σε ορισμένες ωραιότατες προσωπογραφίες («Λούνια Τσεκόβσκα», «Λέοπολντ Ζμπορόφσκι», «Αυτοπροσωπογραφία», 1919). Αλκοολικός και τοξικομανής, ο Μ. έζησε μια ασυνάρτητη και φτωχή ζωή γεμάτη βαθιές ανησυχίες, με μόνο στήριγμα τον σταθερό Ζμπορόφσκι και τη φιλία συγγραφέων και ποιητών όπως ο Απολινέρ, ο Κοκτό, ο Σαλμόν, και ζωγράφων όπως ο Ουτριλό, ο Κίσλινγκ, ο Ντερέν, ο Βλαμένκ και ο Σουτίν. Πέθανε φυματικός σε ηλικία τριανταέξι ετών. «Καθισμένο γυμνό», χαρακτηριστικός πίνακας του Αμεντέο Μοντιλιάνι, με διάχυτη τη μελαγχολία στο εικονιζόμενο πρόσωπο (Συλλογή Ρενό, Παρίσι). «Προσωπογραφία του Λέοπολντ Ζμπορόφσκι», πίνακας του Ιταλού ζωγράφου και γλύπτη Αμεντέο Μοντιλιάνι (Μουσείο Τέχνης, Σάο Πάολο, Βραζιλία). «Προσωπογραφία της Λούνια Τσεκόβκα», εξαίρετος πίνακας του Αμεντέο Μοντιλιάνι, που συνδυάζει την ιδιόμορφη λυρική έκφραση του καλλιτέχνη με τις νέες αισθητικές και ζωγραφικές αντιλήψεις.